Een beter geheugen door kersen en sesamzaad: een Koreaanse studie wijst erop dat kersen en sesamzaad niet alleen lekker zijn, maar ook een gunstig effect op het geheugen kunnen hebben.

Kleinfruit en zaden zijn belangrijke onderdelen van het mediterrane dieet en staan in de belangstelling als voedingsmiddelen die kunnen helpen om gezonder oud te worden. In Korea werd een gerandomiseerde placebogecontroleerde dubbelblinde klinische studie (RCT) gedaan bij 70 personen van 60 jaar of ouder die een verminderd geheugen hadden, met een extract gemaakt van de koek van sesamzaad (Sesamun indicum L.) die na het persen van de zaden overblijft. Van dit extract, met daarin onder andere 3 promille sesaminol, werd door 35 personen 1,5 g per dag met daarin 4,55 mg sesaminol gedurende 12 weken gebruikt; de andere helft van de deelnemers kreeg een placebo. Zowel de cognitieve functie als de bloedwaarden (voor plasma-β-amyloïd eiwit) verbeterden significant door inname van dit sesamzaadextract [1].

Consumptie van zure kersen of amarena’s (Prunus cerasus L.) kan mogelijk een aantal lichaamsfuncties positief beïnvloeden. In Newcastle (VK) werd een RCT van drie maanden gedaan met 50 mensen van middelbare leeftijd, die weinig fruit aten, weinig lichaamsbeweging hadden en een of meer risicofactoren voor diabetes 2 hadden. Aan hen werd tweemaal daags 30 ml kersensap (variëteit Montmorency, rijk aan anthocyanen) verstrekt of een placebo (een iso-energetische vloeistof). De kersensapconsumptie resulteerde in een significante verbetering van onder meer alertheid en geestelijke vermoeidheid. Deze suppletie werd zeer goed verdragen. Uitgebreide analyse van de plasmametabolieten, bij zowel aanvang als eind van de studieperiode, liet voor de suppletiegroep een hogere concentratie fenolzuren en aminozuren (onder meer fenylalanine en L-serine), cholinen en betaïnen zien; mogelijk belangrijke indicaties voor het nog nader te onderzoeken werkingsmechanisme. Deze studie is een onderdeel van een grotere studie naar de gezondheidseffecten van polyfenolen [2].

Naast het feit dat ze vaak gewoon lekker zijn, zouden bepaalde zaden en (klein)fruit dus mogelijk ook een bijdrage kunnen leveren aan een gezondere oude dag.

Bericht eerder gepubliceerd in Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 4.

REFERENTIES | [1] Jung SJ. et al. Efficacy and safety of sesame oil cake extract on memory function improvement: A 12-week, randomized, double-blind, placebo-controlled pilot study. Nutrients. 2021;13(8):2606. [2] Kimble R. et al. Polyphenol-rich tart cherries (Prunus cerasus, cv Montmorency) improve sustained attention, feelings of alertness and mental fatigue and influence the plasma metabolome in middle-aged adults: a randomised, placebo-controlled trial. Br J Nutr. 2022;3:1-12.

De cursus Fytotherapie voor zorgprofessionals wordt gegeven op 2, 3 en 24 juni en is bedoeld voor zorgprofessionals die met kruiden (willen) werken.

Toepassing van kruidenmiddelen vraagt niet alleen kennis van de beschikbare planten. Ook van belang is kennis over:

• de kwaliteit van kruidenmiddelen op de markt
• de werkingsmechanismen
• effectiviteit van planten bij veelvoorkomende aandoeningen
• de veiligheid van de middelen (bij gebruik in combinatie met medicijnen en andere voedingssupplementen)

Zonder deze kennis is het veilig en effectief voorschrijven van kruidenpreparaten niet mogelijk.

De student leert tijdens deze cursus om kruidenmiddelen te beoordelen op kwaliteit en effectiviteit om op een veilige manier plantaardige middelen bij veelvoorkomende klachten te kunnen adviseren. Hierbij wordt tevens aandacht besteed aan mogelijke interacties met overige medicatie en voedingssupplementen.

De cursus omvat drie dagen waarvan één blok van twee opeenvolgende dagen 2 en 3 juni en een derde dag 24 juni. Aan de cursus zit een groepsopdracht gekoppeld die gepresenteerd wordt op de derde cursusdag.

LESMATERIAAL

Bij de cursus Fytotherapie  voor zorgprofessionals maakt de student gebruik van het volgende boek als voorbereidend lesmateriaal:

Principles & Practice of Phytotherapy. S. Mills & K. Bone. Second edition, 2013.

De student dient dit lesboek apart aan te schaffen.

LESDATA EN -TIJDEN

Lesdagen 1 en 2: 2-3 juni
Lesdag 3: 24 juni

Lestijden: 9:30u – 17:00u

LOCATIE

Opleidingsinstituut Preventieve en Functionele Geneeskunde (OPFG) in Vianen.
De Limiet 15A
4131 NR Vianen – Gratis parkeren

KOSTEN

De kosten van deze driedaagse cursus bedragen €450,-. Dit is inclusief koffie, thee, lunch en hand-out van de presentaties. Het lesmateriaal dient de student apart aan te schaffen.

ACCREDITATIE

De cursus wordt geaccrediteerd via KTNO.

KLIK HIER VOOR MEER INFORMATIE EN INSCHRIJVEN

Dat cranberry bij blaasontsteking of andere urineweginfecties kan helpen is inmiddels vrij bekend. Een systematische review en meta-analyse geeft inzicht in de onderzoeken naar de werkzaamheid van cranberry’s (Vaccinium macrocarpon).

Maar liefst 150 miljoen mensen per jaar krijgen te maken met urineweginfecties. Vooral bij vrouwen komt dit soort infecties vaak voor: 20 tot 30% van de vrouwen wereldwijd hebben herhaaldelijk te maken met blaasontstekingen of andere urineweginfecties. Sommige mensen zijn er extra vatbaar voor: zwangeren, kinderen en ouderen met inwendige katheters bijvoorbeeld.

Met deze review en meta-analyse wilden de onderzoekers de effecten van cranberry’s op het voorkomen en behandelen van urineweginfecties bij vatbare groepen evalueren.

De onderzoekers hebben 23 studies kunnen includeren die qua opzet en methode van voldoende kwaliteit waren. In totaal namen aan alle onderzoeken bij elkaar bijna 4000 patiënten deel. Bij 15 van de onderzoeken werd cranberrysap gebruikt, bij 12 onderzoeken ging het om cranberrycapsules en bij 1 werden zowel cranberrysap als capsules gebruikt. Al deze onderzoeken waren placebogecontroleerd.

De conclusie van de review is dat suppletie met cranberry bij blaasontsteking of andere urineweginfecties werkt: de infecties komen significant minder vaak terug bij vatbare patiënten. De onderzoekers concluderen dat cranberry een veelbelovende aanvullende therapie kan zijn voor het voorkomen van urineweginfecties bij vatbare patiënten.

Lees hier de abstract van de review >>

De oogarts Buitendijk (Erasmus UC) promoveerde in 2018 op een onderzoek naar risicofactoren voor ouderdomsgerelateerde maculadegeneratie (AMD) [1]. Deze ziekte is voor een groot deel erfelijk bepaald, maar het verloop lijkt te kunnen worden beïnvloed door het gebruik van bepaalde voedingsmiddelen of -supplementen. Uit data van eerdere studies werd geconcludeerd dat er een risicovermindering van 20% was op het krijgen van AMD bij deelnemers met de hoogste inname van de carotenoïden luteïne en zeaxanthine. Dit geldt voor degenen die een erfelijke aanleg voor deze ziekte hebben. Ook stoppen met roken en gezond eten (met name de consumptie van vis) remmen de progressie van deze ziekte [1]. Het maculapigment bestaat grotendeels uit luteïne en de isomeren hiervan: zeaxanthine en mesozeaxanthine. Uit een grote studie die tien jaar duurde, bleek dat suppletie met 10 mg luteïne en 2 mg zeaxanthine per dag zinvol kan zijn, in combinatie met andere antioxidanten [2,3].

Luteïne komt onder meer voor in wortels en paprika. Er zijn niet veel planten die van nature veel zeaxanthine bevatten. Een uitzondering vormt de gojibes (Lycium barbarum L. of L. chinense). Liu et al. (2021) deden een verkennende klinische studie met 27 deelnemers (gemiddelde leeftijd 55 jaar). Ze kregen gedurende 3 maanden 5 keer per week dagelijks ofwel een supplement met 6 mg luteïne en 4 mg zeaxanthine, ofwel 28 gram gedroogde gojibes. Als biomarker voor AMD werd de optische dichtheid van het maculapigment (MPOD) gemeten. De MPOD nam significant toe in de groep die gojibessen kreeg, en verrassend genoeg niet in de groep die het supplement met luteïne en zeaxanthine kreeg. In deze 28 gram bessen bevindt zich, naast lycopeen en andere carotenen, circa 0,15 mg luteïne en circa 29 mg zeaxanthine [4]. Het blijft dus nog even zoeken naar de optimale behandeling van maculadegeneratie met natuurproducten.

Bericht eerder gepubliceerd in Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 4.

REFERENTIES | [1] Buitendijk GHS. Age-related Macular Degeneration: from risk profiles towards prediction models. Proefschrift, Erasmus Universiteit Rotterdam; 2018. [2] The Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) Research Group. Lutein + zeaxanthin and omega-3 fatty acids for age-related macular degeneration: the Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) randomized clinical trial. JAMA. 2013;309(19):2005-2015. [3] Akuffo KO. et al. The impact of supplemental antioxidants on visual function in non-advanced age-related macular degeneration: A head-to-head randomized clinical trial. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2017;58(12):5347-5360. [4] Li X. et al. Goji berry intake increases macular pigment optical density in healthy adults: A randomized pilot trial. Nutrients. 2021;13(12):4409.

Kurkuma bij metabool syndroom gebruiken kan helpend zijn bij symptomen die bij metabool syndroom horen. Dat blijkt uit een onderzoek waarin curcumine (de werkzame stof in kurkuma) werd vergeleken met placebo.

Metabool syndroom komt relatief vaak voor: 20-45% van de wereldbevolking wordt door dit syndroom getroffen. Het is een verzameling van klachten die met de stofwisseling te maken hebben. Klachten die bij metabool syndroom horen zijn obesitas, hoge bloeddruk, hoge bloedglucose en verstoorde cholesterolwaardes. De aandoening verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en valt vaak samen met diabetes type 2.

KURKUMA BIJ METABOOL SYNDROOM

Het gebruik van kurkuma bij metabool syndroom kan verbetering van sommige van de klachten opleveren. Curcumine is de werkzame stof in kurkuma (ook bekend als geelwortel of Curcuma longa). Van curcumine is bekend dat het de insulinegevoeligheid verbetert, ontstekingen remt en hoge bloeddruk vermindert.

Een probleem is dat curcumine niet goed door het lichaam kan worden opgenomen. Dit komt doordat de stof niet goed oplosbaar is in water, slecht door het maag-darmstelsel wordt opgenomen en snel weer wordt uitgescheiden door het lichaam. Sommige producten met curucumine in een nanoformulering hebben een aanzienlijk betere oplosbaarheid en biologische beschikbaarheid dan curcuminepoeder.

ONDERZOEK CURCUMINE BIJ METABOOL SYNDROOM

In een Iraans onderzoek werden 50 deelnemers in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg dagelijks een capsule met 80 mg nano-micel curcumine, oftewel goed opneembare curcumine. De andere groep kreeg een placebocapsule. Beide groepen namen de capsule gedurende 12 weken.

Na 12 weken waren er géén significante verschillen in de groepen als het ging om omvang (obesitas) of bloeddruk (onderdruk). Wel waren er significante verschillen in daling van de plasma-TG-spiegels en de β-celfunctiescores waren beter in de curcuminegroep.

De resultaten waren vergelijkbaar met de eerdere studie van de auteurs met 1500 mg / dag curcuminepoeder bij patiënten met diabetes type 2.

Lees hier het abstract van het artikel

De NVF start met de serie webinars Phytotherapy excellence. De eerste webinar van de serie is een introductie en gratis beschikbaar. In deze eerste webinar praten drie nationale en internationale sprekers u bij over de therapeutische mogelijkheden van fytotherapeutica. De praktijk van fytotherapie begint met fytotherapeutica van goede kwaliteit. Daarbij laten recente wetenschappelijke inzichten het therapeutisch potentieel en de voordelen van op planten gebaseerde medicijnen zien.

Fytofarmaceutica kunnen met succes worden toegepast bij verschillende veelvoorkomende, chronische aandoeningen, zoals luchtweginfecties, slaapproblemen, stress, maagdarmklachten, cardiovasculaire problemen en psychische problemen. Dit inleidende webinar geeft u een overzicht van de kwaliteit van fytotherapeutica en de toepassing van kruidengeneesmiddelen in een Zwitserse praktijk. In toekomstige webinars in deze serie gaan nationale en internationale sprekers dieper in op de toepassing van fytotherapeutica bij veelvoorkomende, chronische aandoeningen.

Het webinar vindt plaats op 16 mei van 19.00 tot 20.30 u.

Op het programma staat een presentatie over de NVF-webinar-serie, gevolgd door een lezing over kwaliteit van fytotherapeutica door onderzoeker en docent dr. Mei Wang. Daarna volgt een lezing door Andreas Schapowal, specialist in otorinolaryngologie, allergieën en klinische immunologie, psychosomatische en psychosociale geneeskunde. Zijn lezing is getiteld ‘Potential of plant-based medicine; Examples from a Swiss Practitioner’.

Na de lezingen is er ruimte voor vraag en antwoord met de sprekers.

De voertaal van het webinar is Engels. Dit introductiewebinar is gratis bij te wonen.

MEER INFORMATIE

Groene thee als preventie tegen alzheimer: een review van 225 artikelen suggereert dat dit mogelijk is.

Het bekende polyfenol epigallocatechingallaat (EGCG), een sterke antioxidant uit groene thee, kan een belangrijke rol spelen bij de preventie van de ziekte van Alzheimer. Dat opperen vijf Amerikaanse onderzoekers, die zich baseren op 225 artikelen [1]. Oxidatieve stress en door stikstofoxide veroorzaakte ontstekingen bevorderen neurodegeneratie. Theepolyfenolen zoals EGCG hebben een sterke antioxidantwerking, die onder andere is bewezen bij intoxicatie door roken en zware metalen zoals cadmium. Ook kunnen fenolgroepen ijzerionen binden die een rol spelen bij de vorming van vrije radicalen. Ophoping van amyloïde-bèta plaques (Ab; verkeerd gevouwen eiwit) in de hersenen wordt verminderd door EGCG omdat het de afsplitsing van Ab van de eiwitvoorloper hiervan remt. Ook lijkt EGCG het Ab minder neurotoxisch te maken; de vorming van schadelijke tau-eiwitkluwens wordt mogelijk geremd.

Autofagie en mitofagie* zijn belangrijke natuurlijke reacties op degeneratieve verouderingsprocessen. EGCG induceert deze activiteit in celsystemen – en doet dit al in zeer lage concentraties – terwijl apoptose (geprogrammeerde celdood) afneemt. Hierdoor kunnen cellen langer overleven.

Verminderde doorbloeding van de hersenen bij ouderen als gevolg van atherosclerose verhoogt het risico op alzheimer. Consumptie van groene thee als preventie tegen alzheimer verlaagt niet de bloeddruk of de plasmalipidenspiegel, maar remt wel lipiden(per)oxidatie en atherosclerose en verlaagt de cholesterolspiegel.
Micro-RNA, losse stukjes RNA die de plasticiteit van zenuwcellen reguleren, is chronisch flink verhoogd aanwezig bij patiënten met alzheimer. Dit zorgt voor chronische ontstekingen van zenuwcellen. Plantenstoffen, met name polyfenolen, kunnen dit proces mogelijk remmen of voorkomen.

Bovengenoemde effecten werden bij in vitro-experimenten of in dierproeven met ratten vastgesteld. Slechts een drietal humane klinische studies werd gevonden, waarvan er eentje op dit moment (augustus 2022) nog loopt en de andere hebben (nog) geen studieresultaten gepubliceerd. De auteurs stellen dat meer onderzoek gerechtvaardigd is, zowel naar (nano)dragers in verband met de biologische beschikbaarheid, als naar combinaties met andere bioactieve plantenstoffen, lichaamsbeweging of calorierestrictie.

Anders dan bij het gebruik in thee kan het gebruik van catechinen in voedingssupplementen tot overdosering leiden, met risico op bijwerkingen en leverschade. Daarom gaat de EU restricties instellen voor de dagdosis van groenetheesupplementen (maximaal 800 mg EGCG) [2].

* Autofagie is een proces waarbij onnodige en beschadigde, niet-functionele celcomponenten afgebroken en gerecycled worden. Dit zorgt voor homeostase van het organisme. Verminderde of verstoorde autofagie kan leiden tot degeneratieve ziekten. Mitofagie is een onderdeel van autofagie en zorgt voor verwijdering (en vervanging) van niet goed functionerende mitochondriën

Bericht eerder gepubliceerd in Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 4.

REFERENTIES | [1] Payne A. et al. Epigallocatechin-3-gallate (EGCG): New therapeutic perspectives for neuroprotection, aging, and neuroinflammation for the modern age. Biomolecules. 2022;12(3):371-405. [2] Geelen J. 10-11-2021. EU Restriction for green tea extracts. Via: foodlawconsult.com.

‘De huisapotheek’ is het thema van de nieuwste uitgave van het Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie.

Aan de orde komen vragen als: wat te doen bij schurft? Welke voedingsmiddelen zouden niet mogen ontbreken in een gezonde voeding? Welke recepten gebruikte men vroeger?

Het nummer wordt geopend met een artikel over mogelijke botanische antwoorden op schurft. Schurft is aan een opmars bezig in ons land, met name in studentenhuizen. Mogelijk speelt resistentie tegen standaardmedicatie hierbij een rol. IN dit artikel wordt uitgezocht welke plantaardige alternatieven wellicht ook goed zouden kunnen werken. Hier leest u het hele artikel.

Verder een artikel over de veelzijdigheid van krenten en rozijnen.  Wie na het lezen tot aanschaf over wil gaan, kan het beste naar een biologische winkel gaan. Rozijnen blijken namelijk niet alleen ‘superfood’ te zijn, maar zijn vaak ook supervervuild, zo meldt onder andere Foodwatch in december 2022 [1].

Ook zoethoutwortel is een middel dat vaak in de huisapotheek te vinden is. Zoethout bevat natuurlijke antimicrobiële stoffen. Door het werkingsmechanisme te belichten, wordt duidelijk hoe een huismiddel als zoethoutwortel naast een clean label-conserveermiddel mogelijk ook een effectief middel kan zijn in de strijd tegen antibioticaresistentie.

Dan nog een artikel waarin Jiddische recepten uit de 17e eeuw tegen de pest toegelicht worden. Dit artikel laat onder andere zien dat ook talenkennis van belang is bij het doen van onderzoek naar historisch gebruik van planten.

Verder in deze editie een interview met NVF-lid Armelle Demmers, de rubriek Interacties over de mogelijke rol van carboxylesterases bij interacties en een oud recept om ‘slagwater’ te maken, dat vroeger bij allerlei acute situaties werd gebruikt. In Wet en Kwaliteit gaat het over het uitstel dat de wijziging in het Belgische plantenbesluit heeft opgelopen doordat Frankrijk bezwaar heeft gemaakt.

Tedje van Asseldonk sluit af met haar column over een ander resistentieprobleem, namelijk dat van schimmels.

Kijk hier voor meer inhoud en een gratis artikelen.

Beter zicht dankzij cacao: de doorbloeding van het netvlies bepaalt voor een belangrijk deel hoe scherp we zien, onder meer bij de overgang tussen dag en nacht, wanneer de ‘staafjes’ in het netvlies het overnemen van de kegelvormige cellen (de ‘kegeltjes’). Verschillende polyfenolen kunnen de perifere doorbloeding stimuleren. Een gerandomiseerde, placebogecontroleerde klinische crossover-studie met 37 deelnemers van gemiddeld 22 jaar zonder visusklachten onderzocht het effect van suppletie met polyfenolen uit bessen (een mix van gevriesdroogde frambozen, rode, zwarte en blauwe bessen) en uit pure, biologische, vetarme cacao (7% polyfenolen).

Het bleek dat vooral cacaoconsumptie het scherp zien verbeterde. Hierbij bleken flavanolen en theobromine in de cacao de belangrijkste inhoudsstoffen. Na inname van het bessenextract werd geen significant verschil met de controlegroep gezien. Geen van beide suppleties verbeterde het zicht bij, of de aanpassing aan, de overgang van licht naar donker.

REFERENTIE | Puell MC. et al. The acute effect of cocoa and red-berries on visual acuity and cone-mediated dark adaptation in healthy eyes. J Funct Foods. 2021;81:104435.

Bericht eerder gepubliceerd in Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 4.

Ayahuasca bij trauma: het is inmiddels bekend dat ayahuascarituelen kunnen bijdragen aan de geestelijke gezondheid van mensen met psychische problemen, waaronder verslaving en posttraumatische stressstoornis.* Recente ontwikkelingen kunnen wellicht helpen om de groep mensen die mogelijk goed op ayahuasca reageert beter te definiëren.

Ayahuasca is een brouwsel gemaakt van de planten Banisteriopsis caapi en Psychotria viridis of Diplopterys cabrerana. Deze planten bevatten respectievelijk een reversibele MAO-remmer (het alkaloïde harmine) en het psychedelische dimethyltryptamine. Gebruik van ayahuasca heeft invloed op de HPA-as, het serotonine- en dopaminesysteem en mogelijk ook de neuroplasticiteit en het resulteert in blijvende positieve gedragsveranderingen bij een deel van de ayahuascagebruikers [1].

In 2018 formuleerde onderzoeker Antonio Inserra een hypothese waarin hij uiteenzet hoe ayahuasca mogelijk kan helpen bij traumaverwerking via epigenetische beïnvloeding** van de Sigma1-receptor [2]. Deze Sigma1-receptor is betrokken bij processen als pijn, depressie, amnesie, verslaving en mogelijk zelfs de ziekte van Alzheimer.

Engelse wetenschappers hebben nu een eerste stap gezet in het bevestigen van deze hypothese [3]. Zij volgden 63 mensen gedurende zes maanden tijdens hun ayahuascarituelen. Hieruit bleek niet alleen dat de deelnemers zich mentaal beter gingen voelen, maar ook dat de DNA-methylatie van het gen dat codeert voor de Sigma1-receptor in deze periode toenam, met name bij mensen die psychisch traumatische ervaringen hadden meegemaakt tijdens hun kindertijd.

Dieronderzoeken hebben eerder al laten zien dat de alkaloïden in ayahuasca kunnen aangrijpen op de Sigma1-receptor [3]. De onderzoekers geven aan dat vervolgonderzoeken bij mensen zich hier meer op zouden moeten richten.

* Zie ook NTvF 2016 nr. 3 en 2018 nr. 4.
** Het activeren/reguleren van genen door middel van DNA-methylatie onder invloed van bepaalde ervaringen of omgevingsfactoren.

AUTEUR | CINDY DE WAARD
Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2022 nr. 3

REFERENTIES | [1] Perkins D. et al. Ayahuasca and Childhood Trauma: Potential Therapeutic Applications. In: Labate, B.C., Cavnar, C. (eds.) Ayahuasca Healing and Science. Springer, Cham. 2021: 99–115. doi.org/10.1007/978-3-030-55688-4_6. [2] Inserra A. Hypothesis: The psychedelic ayahuasca heals traumatic memories via a sigma 1 receptor-mediated epigenetic-mnemonic process. Front Pharmacol. 2018;9:330. [3] Ruffell SGD. et al. Ceremonial ayahuasca in Amazonian retreats – Mental health and epigenetic outcomes from a six-month naturalistic study. Front Psychiatry. 2021;12:687615.