CBD-olie (cannabidiololie) uit hennep (Cannabis sativa) is in enkele jaren tijd uitgegroeid tot een van de populairste kruidenproducten, met vooral in de VS een enorme omzet [1]. CBD-olie heeft geen psychoactieve werking en wordt voor een breed scala aan klachten bij mens en dier gebruikt [2]. Voor de productie van het CBD-voedingssupplement wordt in de EU vezelhennep gebruikt met daarin maximaal 0,2% tetrahydrocannabinol (THC). Dit percentage wordt gedoogd binnen de opiumwet.

De extractie van CBD uit de hennepplant kan op meerdere manieren plaatsvinden: met alcohol, met olie en met CO2. De laatstgenoemde methode wordt het meest gebruikt. Ook kan CBD synthetisch worden gemaakt. Cannabis sativa (vezelhennep met minder dan 0,3% THC) is geen novel food*, maar de plant is in de meeste landen toch wettelijk verboden vanwege de aanwezigheid van de psychoactieve inhoudsstof THC. In Nederland vallen hennepextracten onder de opiumwet, tenzij het THC-gehalte onder 0,05% ligt [3]. Dat betekent dat er in Nederland wel CBD-olie verkocht mag worden. Het mag echter niet geproduceerd worden vanuit hennep, tenzij het bedrijf een opiumontheffing heeft. Het synthetisch maken van CBD is wel toegestaan.

Al is de plant zelf geen novel food, alle cannabinoïden (ook CBD) zijn dat sinds januari 2019 volgens de EU wel. Vrijwel direct zijn meerdere veiligheidsdossiers over een CBD-inname tot maximaal 130-160 mg/dag voor volwassenen bij de EFSA ingediend. In augustus 2020 verraste de Europese Commissie velen met de intentieverklaring om alle natuurlijke cannabisproducten inclusief CBD te beschouwen als opioïden. Daarmee werden ook alle dossiers voor de aanvraag van goedkeuring van CBD-olie als novel food aan de kant geschoven. In december 2020 werd deze verklaring na interferentie van het Europese hof en een handtekeningenactie weer ingetrokken. Ook de WHO verklaarde dat CBD (geïsoleerd of synthetisch) niet onder de opiumwet hoort te vallen. De verschillende novel food-dossiers die bij de EFSA lagen voor THC-arme hennepextracten en CBD-isolaten zijn eind 2020 weer opgepakt [3].

* Novel foods zijn voedingsmiddelen die op 15 mei 1997 nog niet volop in de handel waren in Europa. Voordat ze in de handel gebracht mogen worden, moet er een veiligheidsdossier ingediend worden. Dat dossier wordt beoordeeld door de EFSA, waarna novel foods vervolgens kunnen worden toegelaten door de Europese Commissie. Hier zijn de actuele catalogus en regels te vinden.

AUTEUR | TEDJE VAN ASSELDONK
Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2021 nr. 2

REFERENTIES | [1] Smith T et al. US sales of herbal supplements increase by 8.6 % in 2019. Herbalgram 2020; 127:54-69. [2] Halkes B. et al. Gebruik van CBD-olie bij dieren. Ned Tijds Fytoth. 2019;32(3):16-20. [3] CAN 2020. Nieuwsbrief december 2020. Via: www.cannabinoidenadviesbureau. nl/nl; geraadpleegd: 20-03-2021.

Arganolie is voedzaam, maar vooral bekend vanwege de cosmetische toepassingen. Het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Nutrition publiceerde een artikel over arganolie (Argania spinosa).

De arganboom komt van oorsprong vooral in Marokko voor, en wordt gekweekt in de woestijnen van Zuid-Afrika, Spanje, Koeweit, Mexico, Tunesië en Israël. In Marokko beschermt een programma de arganpopulatie vanwege de sociale en economische belangen.

Arganolie wordt gebruikt in voedingsmiddelen en cosmetische producten. De bladeren, vruchten en olie van de arganboom bevatten voedingsstoffen en bioactieve stoffen die in arganproducten op de markt zijn gebracht. Cosmetische arganolie wordt rechtstreeks op de huid of het haar aangebracht en wordt gebruikt om vele soorten huidafwijkingen te behandelen, met name jeugdacne en waterpokken. Het wordt over het algemeen gebruikt als een vochtinbrengende crème voor een droge of slappe huid. Toegevoegd aan shampoo kan de olie het haar een voller en glanzender uiterlijk geven.

Bij de productie van arganolie komen verschillende controles kijken om de kwaliteit van de olie te meten. Door deze analyses wordt de nauwkeurigheid van de productetiketten gegarandeerd: de versheid van de olie wordt gespecificeerd met betrekking tot hydrolytische en oxidatieve veranderingen. Het identificeren van verontreinigingen maakt ook deel uit van de kwaliteitscontrole. Een organoleptische analyse is een essentieel criterium voor succesvolle marketing en een belangrijk onderdeel van de evaluatie van arganolie van voedingskwaliteit.

Ondanks al deze kwaliteitscontroles zijn er ‘valse’ arganolieproducten in omloop, waarbij de olie met goedkopere oliën wordt vermengd. Daarom worden er verschillende officiële analytische methoden gebruikt om vervalsing op te sporen in zowel cosmetische als voedselveilige arganolie. Vervalsing van arganolie met goedkopere oliën die rijk zijn aan linoleenzuur kan goed worden opgespoord door gaschromatografie te gebruiken om de vetzuursamenstelling te bepalen. Andere methoden om vervalsing te detecteren bestaan uit kwantificering van tocoferolen, koolwaterstoffen, ferulazuur, triglyceride en stigmasta-3,5-dieen; en bepaling van het gehalte aan onverzeepbare stoffen.

Er worden verschillende officiële analytische methoden gebruikt om vervalsing op te sporen in zowel cosmetische als voedselveilige arganolie. Vervalsing van arganolie met goedkopere oliën die rijk zijn aan linoleenzuur kan goed worden opgespoord door gaschromatografie te gebruiken om de vetzuursamenstelling te bepalen. Andere methoden om vervalsing te detecteren bestaan uit kwantificering van tocoferolen, koolwaterstoffen, ferulazuur, triglyceride en stigmasta-3,5-dieen; en bepaling van het gehalte aan onverzeepbare stoffen.

Lees hier het hele artikel.

Hoewel exacte mechanismen voor het verouderingsproces bij postmenopauzale mensen niet zijn geïdentificeerd, hebben epidemiologische studies verschillende ziekten gevonden die verband houden met veroudering in deze demografie. Onderzoek heeft een toename van de mortaliteit aangetoond die verband houdt met de leeftijd bij het begin van de menopauze, de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom en diabetes type 2 en verhoogde kans op hart- en vaatziekten.

Veel van deze ziekten zijn gekoppeld aan oxidatieve stress en chronische laaggradige ontsteking, twee aandoeningen die toenemen na de menopauze. In eerdere klinische onderzoeken is aangetoond dat Koreaanse rode ginseng (KRG, Panax ginseng) antioxidatieve biomarkers bij postmenopauzale mensen verbetert.

Een klinisch onderzoek naar de effecten van KRG op biologische veroudering en antioxidantcapaciteit bij postmenopauzale vrouwen liet zien dat de totale antioxidantstatus significant toenam in de groep die KRG-tabletten nam, vergeleken met een placebogroep. Ook het aantal kopieën van mitochondriaal DNA (mtDNA) als biologische indicator was na acht weken significant hoger in de KRG-groep. Daarbij voelde de KRG-groep zich significant minder vermoeid.

De onderzoekers concluderen dan ook dat toediening van 2 g/dag KRG gedurende acht weken het aantal mtDNA-kopieën verhoogde, de antioxidantactiviteit verhoogde en vermoeidheidssymptomen meer verminderde dan de placebo.

Lees hier het abstract van dit artikel.

Bron: Nutrients. 2021 Sep 2;13(9):3090

Veelvoorkomende huidklachten bij kinderen zijn eczeem, luieruitslag bij baby’s en acne bij adolescenten. Fytotherapeutica hierbij kunnen zowel inwendig als uitwendig worden toegepast. Onder andere goudsbloem, Amerikaanse toverhazelaar, groene thee en teunisbloemolie worden besproken.

Gebruik van de hieronder beschreven kruiden lijkt op basis van traditioneel gebruik en klinisch onderzoek veilig, maar er dient wel rekening gehouden te worden met allergieën, zeker bij kinderen met atopisch eczeem.

ATOPISCH ECZEEM EN DERMATITIS

De EMA en ESCOP maken op basis van traditioneel gebruik melding van de toepassing van haver (Avena sativa), driekleurig viooltje (Viola tricolor) en Amerikaanse toverhazelaar (Hamamelis virginiana) bij eczeem [1,2]. Toevoeging van haver of sojaolie aan badwater zou verlichting kunnen geven bij eczeem [1,3]. Toverhazelaarhydrolaat wordt toegepast door middel van kompressen of in een crème. Deze crème kan al worden toegepast bij baby’s vanaf vier weken [2].

Er zijn klinische studies gedaan met medicinale honing, kokosolie en teunisbloemolie, waarbij honing en kokosolie uitwendig worden toegepast en het omega 6-vetzuur gamma-linoleenzuur uit teunisbloem (Oenothera biennis) oraal wordt ingenomen. Honing, al dan niet in combinatie met bijenwas en olijfolie, is onderzocht bij volwassenen [4]. Gebruik bij kinderen vanaf een jaar lijkt echter veilig te zijn [5]. Toepassing van kokosolie of minerale olie bij 117 kinderen met atopisch eczeem wees uit dat kokosolie effectiever was in het verminderen van eczeemplekken [5].

Recente studies richten zich op wat onbekendere kruiden, waaronder Oost-Indische sandelhoutolie (Santalum album) en vijg (Ficus carica fructus). Een crème van een waterextract van gedroogde vijgen was effectiever dan een crème met 1% hydrocortison bij kinderen tussen de vier maanden en veertien jaar met atopisch eczeem [6]. Gebruik van sandelhoutolie halveerde de oppervlakte van eczeemplekken bij 75% van de kinderen [7]. Vervolgstudies met grotere studiepopulaties moeten deze effectiviteit beter in kaart brengen.

ACNE VULGARIS

Een van de weinige planten die uitgebreid onderzocht is bij acne is groene thee (Camellia sinensis). De polyfenolen in groene thee kunnen zowel de overmatige talgproductie als acneklachten verminderen. Groene thee is effectiever bij topicale toepassing, dan bij orale toediening [8,9]. In de meeste studies is een lotion met 2% groene thee gebruikt [8].

GEBRUIK VAN KRUIDEN BIJ BABY’S

Gebruik van kokosolie en medicinale honing is in een klinische setting onderzocht bij baby’s met een tere huid of huidwonden. Het aanbrengen van kokosolie op de huid van vroeggeboren kindjes zorgt voor een verminderd waterverlies via de huid, minder kans op huidontstekingen en een betere conditie van de huid[10]. Honing werd met succes toegepast bij drie pasgeborenen die opgenomen waren in het ziekenhuis en die gecompliceerde doorligwonden ontwikkelden [11]. Driemaal daags gebruik van een crème met 1,5% goudsbloemextract (Calendula officinalis) gedurende tien dagen heeft effectiviteit laten zien bij een kleine groep kinderen met luieruitslag [2]. Hetzelfde gold voor een bereiding van een kamille-extract (Matricaria chamomilla; DER 2,7-5,5:1; ethanol), dat bij kinderen vanaf vier weken oud kan worden gebruikt als aanvullende therapie bij huidirritatie in het anale en genitale gebied wanneer ernstige aandoeningen uitgesloten zijn [1].

AUTEUR | CINDY DE WAARD
Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2021 nr. 1

REFERENTIES | [1] European Medicines Agency. HMPC monographs: Overview of recommendations for the uses of herbal medicinal products in the paediatric population. Via: www.ema.europa.eu/en/documents/ other/hmpc-monographs-overview-recommendations- uses-herbal-medicinal-products-paediatric-population_ en.pdf; geraadpleegd: 11-12-2020. [2] ESCOP monographs – Online consulation via escop.com; geraadpleegd: 11-12-2020. [3] Dawid-Pać R. Medicinal plants used in treatment of inflammatory skin diseases. Postepy Dermatol Alergol. 2013;30(3):170-177. [4] Hussain Z. et al. Phytotherapeutic potential of natural herbal medicines for the treatment of mild-to-severe atopic dermatitis: A review of human clinical studies. Biomed Pharmacother. 2017;93:596-608. [5] Pecoraro L. et al. Honey and children: only a grandma’s panacea or a real useful tool? Int J Food Sci Nutr. 2020 Aug 25;1-8. doi: 10.1080/09637486.2020.1811958. [6] Abbasi S. et al. A new topical treatment of atopic dermatitis in pediatric patients based on Ficus carica L. (Fig): A randomized, placebo-controlled clinical trial. Complement Ther Med. 2017;35:85-91. [7] Sharma M. et al. East Indian sandalwood oil is a phosphodiesterase inhibitor: A new therapeutic option in the treatment of inflammatory skin disease. Front Pharmacol. 2018;9:200. [8] Saric S. et al. Green tea and other tea polyphenols: Effects on sebum production and acne vulgaris. Antioxidants 2016;6(1):2. [9] Kim S. et al. The effects of green tea on acne vulgaris: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Phyther Res. 2020; doi: 10.1002/ptr.6809 [10] Pupala SS. et al. Topical application of coconut oil to the skin of preterm infants: a systematic review. Eur J Pediatr. 2019;178(9):1317-1324. [11] Boyar V. et al. Clinical experience with Leptospermum honey use for treatment of hard to heal neonatal wounds: Case series. J Perinatol. 2014;34(2):161-163.

Patiënten in Nederland hebben steeds vaker belangstelling voor kruidengeneesmiddelen. Bij het gebruik van deze producten moet rekening gehouden worden met veiligheid en situaties waarin het product niet aan te raden is, bijvoorbeeld bij allergie voor bepaalde bestanddelen. Ook kunnen kruidenpreparaten de werking van andere geneesmiddelen versterken of verminderen. Het is dan ook nodig dat zorgverleners goede informatie en goed advies aan consumenten kunnen verstrekken over het gebruik van kruidenproducten. De vraag is echter of deze zorgverleners over de juiste kennis beschikken. Daarom is er door middel van een enquête nagegaan wat de kennis over correct gebruik van kruidenpreparaten bij de apothekers en apothekersassistenten in Nederland is.

Voor dit onderzoek zijn er twee enquêtes opgesteld om de kennis van apothekers en apothekersassistenten over het gebruik van kruidenpreparaten te peilen. In totaal hebben 355 personen deelgenomen aan de enquêtes.

RESULTATEN

De ondervraagden zien een toename in het gebruik van kruidenproducten. Mogelijke verklaringen hiervoor van de deelnemers aan de enquête waren: de toegenomen interesse in het gebruik van natuurlijke producten, minder vertrouwen in synthetische producten en een toename van (internet)reclame. Ondanks deze vraag naar kruidenproducten geeft 75% van de apothekers en ruim 80% van de assistenten aan te weinig kennis van kruidenproducten te hebben. Dat er sprake kan zijn van interacties met andere medicatie is wel goed bekend: 67% van de assistenten en bijna 80% van de apothekers is zich hiervan bewust. Apothekers maken gebruik van het Apotheek Informatie Systeem, waar medicatiegebruik gemonitord wordt. In dit systeem zijn ook interacties opgenomen die op kunnen treden bij gebruik van de tien populairste kruiden.

ONDERWIJS EN BIJSCHOLING

Zorgverleners hebben dus vaak een groot gebrek aan kennis over kruidenpreparaten. Voor een deel komt dat doordat in opleiding tot apotheker geen aandacht wordt besteed aan kruidengeneesmiddelen. Het is dan ook belangrijk dat hier in deze opleidingen veel meer aandacht aan wordt besteed. Zo kan de beroepsgroep beter vakkundig advies geven bij mogelijke interacties of andere veiligheidsproblemen.

De meerderheid van apothekers en apothekersassistenten heeft belangstelling  om na- of bijscholing te volgen. De universiteiten van Wageningen en Groningen geven keuzemodules over planten en hun geneeskundige toepassingen. Ook worden er regelmatig interne bijscholingen aangeboden via de producenten van kruidenproducten.

CONCLUSIE

Een apotheker is opgeleid om op basis van onderbouwd wetenschappelijke onderzoek en aanwezige kennis een deskundig oordeel te geven over het gebruik van geneesmiddelen. In de apotheek worden kruidenpreparaten niet vaak actief geadviseerd door een ernstig tekort aan kennis hierover. Er blijkt duidelijk behoefte aan na- of bijscholing over kruidenpreparaten. Het is daarom belangrijk dat het hoger onderwijs meer aandacht besteedt aan de achtergronden, relevante effecten en werkingsmechanismen van kruidenpreparaten.

AUTEUR | SAIDE ÇETINAYAK-ŞAN
Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie 2021 nr. 4